Αβέβαιη η έκβαση της Συνόδου Κορυφής
Η συνεργασία με τη χώρα αυτή, αλλά και οι σημαντικότατες παραχωρήσεις που θα πρέπει να γίνουν ώστε να διασφαλιστεί η συνεργασία της (ως αποτέλεσμα της παρασκηνιακής διπλωματίας που ανέπτυξε εδώ και μήνες η Γερμανία, συνεπικουρούμενη από τις αρχές του έτους από την Ολλανδική Προεδρία του Συμβουλίου), έχουν εγείρει πολλά ερωτηματικά για τη δυνατότητα επίτευξης συμβιβασμού.
Εφόσον το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο βρει έστω μία «χρυσή τομή» τότε το πρωί της Παρασκευής αναμένεται συνάντηση με τον τούρκο πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου που θα μεταβεί στις Βρυξέλλες για να οριστικοποιηθεί η συμφωνία. Παραμένει άγνωστο τι θα συμβεί αν σημειωθεί αδιέξοδο.
Σύμφωνα με το προσχέδιο Συμπερασμάτων επί του οποίου θα ξεκινήσει η συζήτηση στη Σύνοδο, το οποίο περιήλθε εις γνώση του «Βήματος», αλλά και του Σχεδίου Κοινής Δήλωσης ΕΕ – Τουρκίας, όλοι οι νέοι παράνομοι μετανάστες (η φράση που αναφέρεται στο κείμενο είναι «all new irregular migrants») που δεν κάνουν αίτηση για άσυλο ή που η αίτησή τους κρίνεται αβάσιμη θα επιστρέφονται στην Τουρκία. Πρόκειται για κρίσιμη διαφοροποίηση η οποία σημαίνει ότι όσοι βρίσκονται ήδη στη χώρα δεν πρόκειται να επιστραφούν στην Τουρκία και δικαιώνει πρόσφατες δηλώσεις τούρκων αξιωματούχων, όπως του υπουργού ευρωπαϊκών υποθέσεων Βολκάν Μποζκίρ.
Τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία θα πρέπει να υπογράψουν όλες τις απαραίτητες διμερείς συμφωνίες, με αυτή που αφορά την παρουσία τούρκων αξιωματούχων στα ελληνικά νησιά να αναφέρεται συγκεκριμένα στο προσχέδιο. Η Ελλάδα θα πρέπει, επίσης, να διασφαλίσει ότι όσοι μετανάστες βρίσκονται ήδη στα νησιά πρέπει να μεταφερθούν σε κέντρα υποδοχής στην ενδοχώρα.
Για κάθε Σύρο που θα επιστρέφεται στην Τουρκία, ένας Σύρος θα επανεγκαθίσταται σε ευρωπαϊκό έδαφος. Προτεραιότητα θα δίνεται σε όσους δεν έχουν περάσει στην Ελλάδα. Μάλιστα, στο προσχέδιο υιοθετείται η πρότερη πρόταση της Επιτροπής να μετονομαστούν οι θέσεις μετεγκατάστασης (relocation) σε θέσεις επανεγκατάστασης (resettlement). Πρόκειται για τις 54.000 θέσεις προσφύγων που είχαν προβλεφθεί με την απόφαση του Συμβουλίου τον Σεπτέμβριο του 2015.
Σε ό,τι αφορά στην κατάργηση της βίζας και στο άνοιγμα ενταξιακών κεφαλαίων (που αφορά στην Κύπρο), οι επισημάνσεις στα δύο κείμενα είναι γενικές αλλά ίσως αλλάξουν. Στο πρώτο ζήτημα τίθεται ο Απρίλιος ως μήνας εντός του οποίου η Τουρκία πρέπει να εκπληρώσει τα 72 σχετικά κριτήρια.
Στο δεύτερο, γίνεται αναφορά στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του περασμένου Οκτωβρίου, όπου υπογραμμίζεται ο σεβασμός του διαπραγματευτικού πλαισίου ΕΕ – Τουρκίας. Παράλληλα, η Άγκυρα θα πρέπει να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να μην ανοίξουν άλλοι δρόμοι εισόδου μεταναστών – αίτημα που είχε επιτακτικά θέσει ο βούλγαρος πρωθυπουργός Μπόικο Μπορίσοφ.
Η Αθήνα, η οποία βρίσκεται στο μέτωπο της κρίσης και ήδη εμφανίζει σημάδια απώλειας ελέγχου των εξελίξεων όπως φάνηκε με το πρόσφατο περιστατικό στην Ειδομένη, προσέρχεται στη Σύνοδο με δύο γραμμές: πρώτον, την ανάγκη να ξεκινήσει άμεσα η επιστροφή μεταναστών στην Τουρκία και, δεύτερον, να προχωρήσει το ταχύτερο δυνατό η επανεγκατάσταση Σύρων από το τουρκικό έδαφος στην ΕΕ (έστω σε όσα κράτη – μέλη είναι πρόθυμα για κάτι τέτοιο).
Ουσιαστικά, η κυβέρνηση συμπαρατάσσεται με τη γραμμή που έχει χαράξει η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και την οποία τόσο επιτακτικά προώθησε πριν από περίπου 10 ημέρες, προκαλώντας σοβαρή ενόχληση σε πολλά κράτη – μέλη και περιθωριοποιώντας τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ.
Ωστόσο, όπως διεφάνη και το απόγευμα της Τετάρτης στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Μονίμων Αντιπροσώπων (Coreper) κατά τη συζήτηση επί του Σχεδίου Συμπερασμάτων (με βάση και τα αποτελέσματα των επισκέψεων του κ. Τουσκ σε Κύπρο και Τουρκία), η επίτευξη συμφωνίας μοιάζει λίγο με τον «κύβο του Κιούμπικ». Ήδη, πριν από το Coreper, υπήρχαν τουλάχιστον έξι χώρες που η κάθε μία για τους δικούς της λόγους αντιδρούσαν στη συμφωνία. Και αν ορισμένοι επεδίωκαν, ίσως ηθελημένα, να ρίξουν τα φώτα στην Κυπριακή Δημοκρατία επειδή δεν συναινεί στο άνοιγμα κάποιου ή κάποιων ενταξιακών κεφαλαίων της Τουρκίας προκειμένου να προσφερθούν ανταλλάγματα στην Άγκυρα, υπήρχαν κι άλλα κράτη, όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Αυστρία, η Βουλγαρία και η Ουγγαρία που εξέφραζαν ισχυρότατες επιφυλάξεις.
Νωρίτερα την Τετάρτη, η Επιτροπή είχε παρουσιάσει μία σειρά δικών της προτάσεων με σκοπό να δικαιολογήσει το «προσωρινό και έκτακτο» της εφαρμογής της φόρμουλας «1 προς 1» (δηλαδή για κάθε μετανάστη που επιστρέφεται από την Ελλάδα στην Τουρκία, ένας σύρος πρόσφυγας θα μπορεί να επανεγκαθίσταται από την Τουρκία σε κράτος – μέλος της ΕΕ) και να διαβεβαιώσει ότι θα γίνει σεβαστό το κοινοτικό και διεθνές δίκαιο. Η πρόταση της Κομισιόν που ουσιαστικά προτείνει την αλλαγή του χαρακτήρα των hotspots στα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου απαιτεί να διατεθούν τεράστιοι πόροι σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες του «Βήματος», στο υπουργείο Εξωτερικών έλαβε χώρα πριν από λίγες ημέρες σύσκεψη – που κρατήθηκε μυστική – με συμμετοχή στελεχών και από άλλα εμπλεκόμενα υπουργεία ώστε να διατυπωθούν προτάσεις από την ελληνική πλευρά για την πρακτική εφαρμογή των επιθυμιών της ΕΕ. Κατά ορισμένες πληροφορίες, για να μπορέσει να ανταποκριθεί η ελληνική διοίκηση στο γιγαντιαίο έργο που ορισμένοι σχεδιάζουν δεν αποκλείεται να απαιτηθεί η πρόσληψη μεγάλου αριθμού δημοσίων υπαλλήλων καθώς είναι αναγκαία η ενίσχυση της Υπηρεσίας Ασύλου. Οι τεχνικές λεπτομέρειες για το πώς θα γίνουν όλα αυτά παραμένουν ασαφή.
Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει ουσιαστικά να τετραγωνίσουν τον κύκλο για να επιτευχθεί συμφωνία. Αν οι τελευταίες Σύνοδοι Κορυφής αποτελούν οδηγό του τι θα συμβεί, δεν αποκλείεται να υπάρξει νέος πολύωρος μαραθώνιος και έντονες διαμάχες. Αρκετές χώρες έχουν αρχίσει να αποστασιοποιούνται από την αγωνία του Βερολίνου. Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα έχει να αντιμετωπίσει σοβαρότατες προκλήσεις. Όσα συνέβησαν στην Ειδομένη με τους πρόσφυγες που πέρασαν στην ΠΓΔΜ και το αλαλούμ που ακολούθησε σχετικά με τον ακριβή αριθμό των ατόμων και την επιστροφή τους σε ελληνικό έδαφος ή μη αναδεικνύουν τα εμπόδια που μπορεί να εμφανιστούν όταν η φόρμουλα «1 προς 1» επιδιωχθεί να μπει σε εφαρμογή.
Αυτό που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο είναι ότι τα Σκόπια εμφανίστηκαν να εφαρμόζουν κοινοτικές αποφάσεις, ενώ η Αθήνα να τις αγνοεί. Παράλληλα, ο πρόεδρος της ΠΓΔΜ Γκιόργκι Ιβανόφ κατηγόρησε, μετά την ολοκλήρωση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας το βράδυ της Τρίτης, την ελληνική πλευρά ότι θα μπορούσε να έχει υπάρξει καλύτερη διμερής συνεργασία των δύο χωρών, αλλά η Αθήνα δεν υπήρξε θερμή.
Το πρόβλημα σε αυτό το σημείο είναι ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι η σκοπιανή πλευρά επεδίωξε, έστω δειλά, αυτή τη συνεργασία, αλλά η ελληνική κυβέρνηση απέφυγε να εξετάσει αυτό το ενδεχόμενο. Τα αποτελέσματα, δυστυχώς, αποκαλύπτονται επί του πεδίου.
Άγγελος Αθανασόπουλος
Newsroom ΔΟΛ
